Testosteron, przez wielu uważany za synonim siły, muskulatury, sprawności seksualnej, jednym słowem męskości, jest powodem skracanie sobie drogi przez ćwiczących w treningu sportowym i pójścia na skróty, przez branie testosteronu z zewnątrz, w postaci zastrzyków lub doustnie.
Efekty rzeczywiście przychodzą szybko, na początku będziemy mocniejsi, z większą masą mięśniową, a potencja seksualna dosłownie wystrzeli. Nieco później pojawią się mniej przyjemne konsekwencje, które mogą mieć destrukcyjny wpływ na nasze zdrowie.
Z naszym organizmem jest tak, że jeżeli dostarczamy mu niektóre związki chemiczne z zewnątrz, które sam może produkować, to po jakimś czasie widząc, że nie musi się wysilać przestaje je wytwarzać. Podobnie jest z testosteronem. Po długim i niekontrolowanym podawaniu sobie testosteronu system hormonalny zostanie rozregulowany co spowoduje, że organizm przestanie produkować własny testosteron. Jednym z negatywnych skutków takiej sytuacji będzie zaburzenie przy produkcji nasienia, a w dłuższym okresie nawet zanik jąder.
Dodatkowo przez proces aromatazy [proces zamieniania testosteronu w żeński hormon estradiol] w organizmie pojawi się nadmiar hormonu żeńskiego estradiolu, który spowoduje rozwój kobiecych piersi u mężczyzn, odkładanie tłuszczu w okolicach bioder i pasa oraz zwiększy retencję wody.
Przy tych efektach ubocznych „suplementowania się” testosteronem i jego skutki w postaci łysienia i zmian skórnych to nic wielkiego.
Czy warto więc ryzykować?
Czasami jest to konieczne w przypadku stanów chorobowych i chronicznie niskiego poziomu testosteronu, z którym związane są inne schorzenia. Dawkowanie tego hormonu odbywa się wtedy pod ścisłą kontrolą lekarzy, którzy powinni znać metody ograniczające negatywne skutki podawania testosteronu z zewnątrz.
To nie jest oczywiście tak, że każda dawka testosteronu wywoła natychmiastowe skutki uboczne. Istnieje wiele metod i środków chemicznych niwelujących takie ryzyko. Świat sportu buzuje od sterydów, bardzo często podawanych przez wysokiej klasy specjalistów, którzy potrafią zadbać o zdrowie sterydowego sportowca.
O ile w przypadku zawodowego sportu jeszcze można zrozumieć ryzyko podejmowane przez sportowców decydujących się na sterydy, to w przypadku pozostałych 99% ćwiczących, powiedzmy sobie szczerze, sportowców – amatorów, podawanie testosteronu z zewnątrz jest złym krokiem.
Funkcje testosteronu
Organizm pozostaje w stanie równowagi, kiedy wszystkie procesy biochemiczny zachodzą sprawnie oraz nie istnieją braki w makro i mikro składnikach. Jednym z elementów decydujących o naszym zdrowiu jest system hormonalny i hormony. Testosteron należy do hormonów, które odgrywają bardzo istotną rolę w kształtowaniu naszej kondycji fizyczno-psychicznej, dlatego też warto przyjrzeć się mu dokładniej, szczególnie w kwestii diagnozowania jego poziomu i wpływu na działanie organizmu.
Testosteron u mężczyzn odpowiada za szereg funkcji, m.in. za:
- różnicowanie organów płciowych w życiu płodowym,
- produkcję plemników w okresie pokwitania,
- wpływ na masę i siłę mięśniową oraz na gęstość mineralną kości,
- wpływ na popęd płciowy mężczyzn, zachowania i czynności seksualne (erekcja i płodność), a także rozwój funkcji poznawczych i samopoczucie.
Diagnozowanie poziomu hormonu
Jeżeli myślimy o zwiększeniu poziomu testosteronu w sposób naturalny to warto najpierw ustalić poziom wyjściowy testosteronu. Dzięki temu w sposób mierzalny i obserwowalny będziemy mogli sprawdzić zmiany poziomu hormonu w określonym czasie.
Zbadaj poziom całkowity testosteronu oraz poziom wolnego testosteronu. Zwróć uwagę, że wolny testosteron jest lepszym wskaźnikiem produkcji androgenów niż oznaczenie całkowitego testosteronu.
Około 98 % testosteronu we krwi jest związane z białkami, z czego 44-65% u mężczyzn i 66-78% u kobiet hormon ten bardzo silnie wiąże się z SHBG – białkiem wiążącym hormony płciowe, które tworzy formę testosteronu o małej aktywności biologicznej.
Dla nas najważniejszym markerem jest poziom testosteronu biodostępnego (BAT). W skład, którego wchodzi wolny testosteron (fT) – 1-2% całego testosteronu oraz testosteron związany z albuminami, który stanowi 33-54% całkowitego poziomu testosteronu. Uważa się, że testosteron w formie (BAT) i wolnego testosteronu (fT) ma dużą bioaktywność oraz jest łatwo dostępny dla komórek.
Poziom testosteronu zależy od wielu czynników, również od pory dnia. Dlatego przy diagnostyce warto brać pod uwagę pozostałe elementy, które mają wpływ na ilość tego hormonu. Należy pamiętać, że stężenie testosteronu wykazuje wahania dobowe (z maksimum pomiędzy 6.00 a 9.00 rano), dlatego najlepiej jest sprawdzać poziom testosteronu o tej samej porze.
Stężenie testosteronu zmienia się również z wiekiem i może być mniejsze w wieku 55+ nawet o 50% w stosunku do grupy wiekowej 20-25 lat.
Poziom testosteronu zależy również od masy ciała, rodzaju wysiłku (krótkotrwały/długotrwały), nawodnienia organizmu, zakwaszenia, a także ilości estradiolu, hormonu żeńskiego, który ma bardzo duży wpływa na testosteron w organizmie.
Nie bez znaczenia jest wybór testu i techniki pomiaru, a także laboratorium, ponieważ normy laboratoryjne różnią się znacznie między testami i technikami pomiaru, które często są mało precyzyjne.
Naturalne sposoby na zwiększanie stężenia testosteronu w organizmie
Jeżeli dojdziemy do wniosku, że jednak chcielibyśmy podnieść poziom testosteronu w naszym organizmie, to nie musimy od razu sięgać po strzykawkę. Istnieje przynajmniej kilka naturalnych roślinnych środków podwyższających stężenie tego hormonu. Nie będą to tak spektakularne zmiany jak w przypadku iniekcji, ale wzrost będzie zauważalny i co najważniejsze – naturalny.
Warto zaznaczyć, że większość naturalnych roślinnych środków podwyższających testosteron bazuje na zawartych w nich steroidach roślinnych, związkach chemicznych podobnych w budowie do cholesterolu, który jest prekursorem wszystkich hormonów steroidowych, w tym również testosteronu.
Poniżej lista naturalnych produktów, które same lub w połączeniu ze sobą zwiększają poziom testosteronu produkowanego przez organizm:
- Witamina A – ma bezpośredni wpływ na produkcję testosteronu w jądrach. Spożywanie cynku i witaminy A daje podobne efekty jak przyjmowanie testosteronu w zastrzykach.
- Witamina D – bardziej precyzyjnym określeniem byłoby nazwanie witaminy D hormonem sterydowym nie tylko ze względu na podobieństwo w budowie chemicznej, ale przede wszystkim ze względu na spektrum i siłę działania. Witamina D reguluje funkcjonowanie tysięcy genów, w tym odpowiedzialnych za rozmiar i liczbę włókien szybkokurczliwych. Suplementacja witaminą D, zwiększa również średnicę tych włókien.
- Witamina E – stymuluje wydzielanie gonadoliberyny w podwzgórzu, a także ogranicza stres oksydacyjny, który odpowiedzialny jest za obniżenie testosteronu.
- Kozieradka pospolita – daje efekt anaboliczny przez zwiększenie poziomu testosteronu oraz podwyższa poziom insuliny, co wpływa również na proces anaboliczny oraz na działanie przeciwcukrzycowe.
- Resveratol – jeden ze składników winogron i czerwonego wina. Silny antyutleniacz. Ma bardzo szerokie działania medyczne. Ma m.in. właściwości antynowotworowe i antymiażdżycowe. Resveratol zwiększa poziom testosteronu i jednocześnie ogranicza proces aromatazy. Jego silne działanie antyoksydacyjne również wpływ na ilość testosteronu w organizmie.
- Owoc granatu – w starożytności owoc granatu traktowany był jako lek na męskość, zwiększał potencję seksualną. Współczesne badania nie tylko potwierdziły pozytywne działanie soku z granatu na sprawność seksualną, ale również jego wpływ na zwiększanie tempa regeneracji powysiłkowej i wzrost siły mięśniowej. Sok z granatu nie tylko podnosi poziom testosteronu, ale także ma wpływ na obniżenie ilości kortyzolu we krwi. Dawkowanie: w badaniach, które trwały od 2-4 tygodni podawano od 236 ml – 500 ml.
- Ashwagandha – zioło pochodzące z Indii. Ma szerokie zastosowanie w ajurwedzie w leczeniu wielu chorób. Aktywne składniki ashwagadhi podwyższają poziom testosteronu przy jednoczesnym obniżaniu poziomu kortyzolu. Wzrost tężyzny fizycznej i sprawności seksualnej to nie jedyne korzyści z zażywania ashwagadhi. Sproszkowany korzeń rośliny również wpływa korzystnie na łagodzenie chronicznego stresu, a także wzmacnia koncentrację i pamięć. Dawkowanie: w przeprowadzonych badaniach stosowano dawki dzienne 500 mg, 750 mg, 1250 mg, a nawet 5000 mg przez okres od 30 dni do 180 dni.
- Żeń-szeń – kolejny mityczny korzeń, tym razem z odległych Chin, kojarzony z tężyzną fizyczną i poprawą sprawności seksualnej. Wiele badań potwierdza działanie żeń-szenia jako boostera testosteronu przy jednoczesnym ograniczeniu związków odpowiedzialnych za zwiększenie kobiecego hormonu estradiolu. Wyciąg z żeń-szenia ma również właściwości przeciw cukrzycowe.
Dawkowanie: w badaniach stosowano dawki od 400 mg do 2000 mg dziennie przez kilka tygodni. - Buzdyganek – zioło rozpropagowane przez bułgarskich sztangistów. Kilka badań potwierdza, że suplementacja buzdyganem podnosi poziom testosteronu. Dawkowanie: w badaniach podawano od 750 do 1350 mg ekstraktu z buzdyganka dziennie.
- EurycomaLongifolia (Ali Tongkat) – tradycyjne zioło i jego ekstrakty wykorzystywane w południowej Azji w leczeniu zaburzeń seksualnych. Zwiększa poziom testosteronu. Dostępny w postaci suplementów. Można również spożywać go w formie naparu ziołowego.
Jak widać lista naturalnych roślinnych środków podwyższających poziom testosteronu jest dość bogata, ale mimo wielu badań nie ma jednoznacznej i ostatecznej odpowiedzi czy i jakie rośliny lub związki chemiczne pochodzenia roślinnego podnoszą poziom testosteronu we krwi. Rozbieżności w wynikach badań mogą wynikać na przykład z nieodpowiedniej dawki lub mniejszego stężenia substancji anabolicznych w badanych ziołach.
Należy zaznaczyć, że min. Australijski Instytut Sportu czy COMS polskiego komitetu olimpijskiego zalicza cześć produktów wyżej wymienionych do produktów, dla których brak wiarygodnych dowodów na deklarowane przez producentów działanie. Nie musi to jednak oznaczać, że rzeczywiście nie działają czy są niebezpieczne dla zdrowia.
Wpływ wysiłku fizycznego na poziom testosteronu.
„Krótkotrwały wysiłek zwiększa stężenie testosteronu we krwi. Jest ono proporcjonalne do obciążenia wysiłkowego. W czasie długotrwałego wysiłku stwierdzono zarówno wzrost, spadek, jak też stałe stężenie testosteronu we krwi. Charakterystyczne, że po długotrwałym wysiłku stężenie testosteronu najczęściej obniża się i stan ten może trwać nawet kilka dni. Maksymalny i supramaksymalny wysiłek powoduje wzrost stężenia testosteronu.
Pojawia się on dopiero po zakończeniu wysiłku i jest zwykle krótkotrwały.”* Możemy przyjąć z bardzo dużą pewnością, że wysiłki krótkie, o submaksymalnej intensywności mają wpływ na wzrost testosteronu, natomiast wysiłek długi o charakterze wytrzymałościowym „zmniejsza spoczynkowe stężenie testosteronu we krwi (o 25 aż do 75%).”**
Od autora:
Informacje w artykule, szczególnie dotyczące dawkowania, mają wyłącznie charakter informacyjny. Przed zastosowaniem, któregokolwiek produktu skonsultuj się z lekarzem.
* Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego pod redakcją J.Górski. Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa
** tamże
korekta
Gregory Wega
Last modified: 7 kwietnia, 2022
